سلامت کودکان: منظور از کم خونی (آنمی) کم بودن مقدار هموگلوبین در خون است. هموگلوبین رنگدانه ای در سلولهای قرمز خون است که اکسیژن را از ریه ها به بافت های بدن حمل میکند. اگر هموگلوبین کم باشد بافتها به اندازه ی کافی اکسیژن دریافت نمی کند.
علت چیست؟
سلول های قرمز خون در مغز استخوان تولید و سپس وارد جریان خون میشوند. این سلول ها حدود 120 روز در جریان خون حضور دارند و سپس نابود میشوند. کم خونی ممکن است از ناکافی بودن تولید یا نابودی بیش از حد سلول های قرمز یا از خونریزی ناشی شود.
تولید ناکافی سلول های قرمز خون معمولا از کمبود ماده ای ناشی میشود که برای تشکیل سالم سلول های قرمز خون لازم است. شایع ترین نوع کم خونی ، کم خونی فقر آهن است. نابودی بیش از حد سلول های قرمز خون اغلب در اثر نقص ژنتیکی رخ میدهد. این نقص موجب تولید سلولهای قرمز غیرعادی می شود که با سرعت بالاتری نابود میشوند.نمونه های این ناهنجاری کم خونی سلول داسی شکل و تالاسمی است.
علائم
اگر کم خونی خفیف باشد ممکن است کودک هیچ علائمی بروز ندهد. در موارد شدیدتر علائم زیر نوعا دیده میشود:
• رنگ پریدگی پوست
• کم توانی
• تنگی نفس هنگام فعالیت جسمانی
علائم دیگری نیز بسته به نوع کم خونی کودک ممکن است بروز کند.
آیا باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر تصور میکنید کودک شما ممکن است کم خون باشد باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک در مورد سوابق خانوادگی شما و وضعیت عمومی کودک و رژیم غذایی او سوال خواهد کرد. اگر پزشک مشکوک به کم خونی کودک شود ترتیب آزمایش خون را برای اطمینان از وجود این عارضه و میزان شدت آن خواهد داد.
خون کودک تجزیه خواهد شد تا تعداد ، شکل ، اندازه و رنگ سلول های خون مشخص شود. این تجزیه نشان خواهد داد که کم خونی از کدام نوع است.آزمایش های بعدی مانند سنجش آهن خون نیز ممکن است برای دقت تشخیص انجام شود. درمان بستگی به علت کم خونی کودک خواهد داشت. اگر کم خونی در اثر یک نقص ژنتیکی باشد کودک نیاز به درمان مادام العمر خواهد داشت.
سلول های قرمز خون
در بسیاری از انواع کم خونی سلول های قرمز خون کوچک و کم رنگ هستند . اما در کم خونی سلول داسی شکل،شکل سلول های قرمز خون غیرعادی است.
کم خونی فقر آهن
این نوع کم خونی در نتیجه ی کمبود آهن که یکی از اجزای اساسی هموگلوبین است رخ میدهد.هموگلوبین رنگدانه ی حامل اکسیژن در سلول های قرمز خون است. کم خونی فقرآهن شایع ترین نوع کم خونی در کودکان است.
علائم کم خونی فقرآهن خفیف شایدهیچگونه علائمی ایجاد نکند.در موارد حادتر ممکن است علائم زیر بروز کند:
• رنگ پریدگی پوست
• کم توانی
• تنگی نفس هنگام فعالیت جسمانی
• شکنندگی ناخن ها
• دردناکی زبان یا دهان
این عارضه در دراز مدت میتواند موجب اشکال در رشد ذهنی و عملکردهای ذهنی کودک شود.
آیا باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر احتمال کم خونی کودک را می دهید به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای کشف کم خونی و سنجش شدت آن دستور آزمایش خون میدهد.نوع کم خونی را با بررسی سلول های قرمز خون میتوان مشخص کرد. در کم خونی فقرآهن این سلول ها کوچک تر و کم رنگ تر از حالت عادی است.
درمان چیست؟
پزشک احتمالا در مورد رژیم غذایی کودک شما سوال میکند و ممکن است در مورد غذاهایی که باید به کودک بدهید توصیه هایی بکند.ممکن است آهن دارویی تجویز شود نوعا برای حدود 3 ماه تا ذخیره ی آهن کودک بالا برود.
اگر کودک زیر 6 ماه دارد و نارس به دنیا آمده شاید قبلا برای او آهن تجویز شده باشد. اگر نه پزشک ممکن است اکنون آن را تجویز کند.نوعا کودکان نارس هنگام تولد ذخیره ی آهن کافی ندارند تا رژیم غذایی کم آهن آنها در 6 ماه اول تولد را که فقط از شیر تشکیل میشود جبران کند.
چه کمکی میتوانم بکنم؟
سعی کنید رژیم غذایی کودک حاوی آهن کافی باشد (مثلا با مقادیر زیاد سبزیجات و گوشت). کودکانی که با شیر مادر تغذیه میشوند و کودکان بالای 6 ماه که هنوز غذای جامد نمیخورند ممکن است نیاز به آهن اضافی داشته باشند.
در غیر این صورت کودک در معرض خطر کم خونی فقر آهن خواهد بود به خصوص بین سنین 12 تا 18 ماهگی. اگر کودک از خوردن غذاهای آهن دار خودداری میکند با پزشک صحبت کنید تا در صورت لزوم برای او آهن تجویز کند.
چشم انداز
همچنان که کودک رشد میکند و رژیم غذایی او متنوع میشود احتمال ابتلای او به کم خونی فقرآهن کمتر میشود. به کودک خود غذاهایی که آهن زیاد دارند مانند گوشت و سبزیجات بدهید. اگر کودک گوشت نمیخورد باید به او سبزیجات زیاد بدهید.
منبع : کتاب همه کودکان سالم اند اگر...