سلامت کودکان: آشنایی با علایم و نشانه های مشکلات کلیه و مجاری ادرار در کودکان میتواند از بروز عواقب وخیم کلیوی جلوگیری نماید در نتیجه دانستن نکات زیر برای والدین میتواند مفید باشد:
1/ توجه به نحوه ادرار کردن کودک :
والدین باید حتما به جریان ادراری کودکان و بخصوص شیرخواران توجه کنند. به همین دلیل توصیه میشود مادرانی که بچه شیرخوار دارند، گاهی پوشک بچه را باز بگذارند و جریان ادراری او را کنترل نمایند. جریان ادراری قطره قطره یا بسیار باریک نشانه وجود مشکلی در مجاری ادرار کودک است.هم چنین تخلیه ادرار نباید با تاخیر و زورزدن بوده یا قطع و وصل شود. علایم فوق میتواند نشانه مثانه عصبی ،برگشت ادرار ، عفونت ادراری یا انسداد و..باشد.
2/تغییر رنگ ادرار:
رنگ ادرارطبیعی از زرد روشن تا زرد تیره متغیر است. البته تغییر رنگ ادرار میتواند ناشی از مصرف مواد غذایی خاصی مانند اسفناج و لبو یا مصرف برخی داروها مانند آهن باشد. اما تغییر رنگ ادرار به رنگ چای، معمولا نشانه وجود خون در ادرار است و در این شرایط باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه شود.
اولین ادرار کودک هنگام صبح باید زرد تیره باشد، ادراری که همیشه به رنگ زرد روشن باشد و حتی در مواقع کمآبی نیز تیره نشود، نشانه بیماری کلیوی و عدم توانایی کلیه برای تغلیظ ادرار است.
3/بوی تند ادرار:
بوی تند ادرار ممکن است ناشی از مصرف برخی غذاها یا داروهایی خاص باشد، اما در صورت وجود بوی تند ادرار لازم است برای رد عفونت ادراری، آزمایشهای لازم انجام شود.از علل دیگر بوی تند ادرار بیماریها متابولیک ارثی است.
4/تکرر ادرار:
تکرر ادرار یکی از علائم شایع عفونت ادراری است و لازم است در این شرایط کشت ادرار انجام شود. علاوه بر این، تکرر ادرار میتواند به علل دیگر ازجمله استرس، وجود سنگ یا مثانه عصبی یا دیابت نیز ایجاد شود.
5/حجم زیاد ادرار:
حجم زیاد ادرار همیشه نشانه کارکرد خوب کلیهها نیست.در بسیاری از بیماریهای جدی کلیه به علت عدم قدرت تغلیظ ادرار، حجم ادرار بالا میرود ولی کلیه دچار نارسایی است
در صورتی که کودک دچار پرنوشی و پر ادراری شده است، ابتدا باید وجود دیابت قندی رد شود. ولی علاوه بر آن، دیابت بیمزه که به علت بیماریهای کلیه یا بیماریهای مغزی ایجاد میشود نیز میتواند باعث بروز پرنوشی و پر ادراری شود.
در نتیجه در صورتی که حجم ادرار کودک زیاد است و بخصوص در شرایطی که هیچ وقت رنگ ادرار به رنگ زرد تیره در نمیآید، باید در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرد.
6/نگه داشتن ادرار:
مقاومت کودک در برابر دفع ادرار، بخصوص زمانی که کمتر از 3 بار در 24 ساعت باشد، غیرطبیعی است و میتواند منجر به عفونت ادراری یا مثانه عصبی شود. بنابراین به والدین توصیه میشود کودکان در طی بیداری هر 2 تا 3 ساعت دفع ادرار داشته باشند.
7/ عدم کنترل ادرار:
عدم توانایی کودک برای جلوکیری از ریزش ادرار تا رسیدن به دستشویی و خیس بودن مداوم لباس زیر کودک از نشانه های عفونت ادراری یا مثانه عصبی است.
8/شب ادراری :
اگر چه شبادراری اغلب اولیه بوده و با گذر زمان بهبود مییابد، اما اگر شبادراری ثانویه باشد یعنی پس از چند ماه خشک بودن ایجاد شود، یا در صورت تداوم شب ادراری تا سنین بالاتر ،همراهی شب ادراری با سایر علایم ذکر شده در بالا نیاز به بررسی بیشتر را میطلبد.
علاوه بر موارد فوق گاه بیماری کلیه به صورت علایم غیرکلیوی بروز میکند:
1/تب بدون علامت و منشا مشخص:در هر کودکی که تب بیشتر از سه روز طول کشیده باشد ولی علایم سرماخوردگی یا عفونت دیگری دیده نشود نیاز به انجام آزمایش ادرار دارد.
2/عدم وزن گیری مناسب و اختلال رشد.
3/ دردهای شکمی مزمن:
در صورت وجود دردهای شکمی مزمن معمولا انجام سونوگرافی کلیه و مثانه توصیه میشود. وجود سنگ ادرار یا انسداد در مسیر ادراری ازجمله علل دردهای شکمی هستند
4/ تورم شکم:
تورم شکم میتواند به علل بیماریهای کلیوی باشد.ورم کلیه ناشی از انسداد، کیستهای کلیوی، تومورهای کلیه و مثانه عصبی میتوانند سبب تورم در پهلوها یا زیر ناف کودک شوند.
5/ورم:
ورم میتواند به علت بیماریهای قلبی، کبدی و گوارشی نیز ایجاد شود. ولی در صورتی که علت ورم بیماری کلیوی باشد، معمولا آزمایش ساده ادرار مساله را مشخص میکند.
5/سردرد یا تشنج:
افزایش فشار خون نیز از جمله علائم جدی بیماری کلیوی در کودکان است. علامت آن اغلب غیراختصاصی و به صورت بیقراری کودک، سردرد یا تشنج است. بنابراین توصیه میشود پس از 3 سالگی حداقل سالی یک بار فشار خون کودک با دستگاهی مناسب جثهاش ،اندازهگیری شود.
6/گرفتگی و دردهای عضلانی:
در بیماریهای لوله های کلیوی دفع کلیوی املاح خون زیاد میشود و چنین علامتی بروز میکند.
در نهایت به والدین توصیه میشود نسبت به علائم ادراری کودک خود حساس بوده و بموقع نسبت به تشخیص و درمان آن اقدام کنند؛چرا که میتواند از مشکلاتی جدی مانند نارسایی کلیه پیشگیری نمایند..
نویسنده: دکتر زهرا پورنصیری ،نفرولوژیست کودکان