سلامت کودکان: دوران کودکی یکی از مراحل مهم در زندگی هر فرد محسوب می شود که کیفیت و چگونگی گذران آن تأثیر بسیار زیادی در آینده فرد دارد.
در کنار وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده که بر نوع شخصیت و تربیت فرد تاثیرگذار است، عوامل مؤثر در ارتباط با سلامت کودکان مانند رژیم غذایی، بهداشت محیط و تغذیه باید مورد توجه خانواده ها قرار گیرد چرا که زمینه بسیاری از بیماری های دوران بزرگسالی در کودکی فرد نهفته است و به دلیل بی توجهی، سالیان سال فرد را درگیر خواهد کرد.
آسم؛ یکی از بیماری هایی است که ریشه در دوران کودکی دارد و در زمره شایع ترین بیماری های مزمن در کودکان قرار می گیرد.
مادر یکی از کودکان مبتلا به آسم درباره وضعیت بیماری فرزندش عنوان می کند: دخترم از 3سالگی علایمی مانند خس خس کردن در خواب داشت. وقتی هم برای بازی مسافتی را می دوید نفسش تنگ می شد و بعد از آن سرفه به سراغش می آمد. در آن زمان تشخیص پزشک حساسیت به آلودگی هوا و گرد وغبار بود اما همان حساسیت پیشرفت کرد و در نهایت منجر به آسم شد. اکنون در 6 سالگی تحت نظر پزشک است و در مهدکودک و محیط عمومی به مراقبت ویژه نیاز دارد. بنا به گفته پزشک اگر در شرایطی قرار نگیرد که باعث حمله شدید شود، می تواند با مراقبت به زندگی عادی خود ادامه دهد.
یکی دیگر از مادران درباره علت بروز آسم در فرزندش می گوید: فرزندم از بدو تولد گاهی هنگام شیر خوردن دچار تنگی نفس می شد. وقتی کمی بزرگ تر شد هنگام سرماخوردگی تنگی نفس او بیشتر می شد. وقتی در 6 ماهگی برای درمان به پزشک مراجعه کردم مشخص شد مجاری تنفسی فرزندم به دلیل مشکل مادرزادی باریک است. به عقیده پزشک تنفس هوای آلوده در زمان بارداری توسط مادر دلیل عمده بروز این مشکل بوده است و به نظرم از آن جایی که همسرم سیگار می کشد، این نارسایی ممکن است تحت تأثیر آن باشد.
فوق تخصص ریه و دستگاه تنفسی کودکان درباره بیماری آسم در کودکان می گوید: آسم یک بیماری حساسیتی یا به اصطلاح آلرژیک است که مجاری هوایی را درگیر می کند. وقتی واکنش های حساسیتی اتفاق می افتد، مجاری هوایی منقبض و تنگ شده توسط ترشحات مخاطی مسدود می شود که این پدیده، تنفس را دچار مشکل می کند.
دکتر «محمد رضایی» ادامه می دهد: آسم معمولاً در کودکان زیر 2 سال دیده نمی شود. این بیماری تمایل به تکرار شدن در نسل های بعد و افراد خانواده دارد و اغلب همراه با سایر اختلالات حساسیتی مانند اگزما و تب یونجه است. به هر حال با بزرگ تر شدن کودک بیماری او کاهش می یابد.
در بسیاری از کودکان زیر یک سال خس خس سینه به علت برونشیولیت است که سبب التهاب مجاری هوایی کوچک می شود. این کودکان الزاماً مبتلا به آسم نیستند و به تدریج که بزرگ تر می شوند و مجاری هوایی آن ها عریض تر می شود خس خس سینه نیز برطرف می شود. دراغلب موارد علت خس خس سینه عفونت است نه حساسیت، اما به طور کلی با توجه به تغییر سبک زندگی و رژیم غذایی با بالا رفتن آمار حساسیت های مختلف در کودکان، آسم به یکی از شایع ترین بیماری های مزمن در کودکان تبدیل شده است.
درمان
وی تصریح می کند: اگرچه آسم یک بیماری بالقوه خطرناک است ولی اکثر کودکان با درمان مناسب مداوا می شوند. مطالعات که بر روی سرانجام درازمدت آسم صورت گرفته است نشان می دهد دو سوم کودکان مبتلا به آسم بهبود می یابند که گاهی این امر قبل از بلوغ یا حوالی آن است. ولی در تعداد کمی از بیماران در دوران بزرگسالی، بیماری عود می کند. در بیشتر یک سوم باقی مانده نیز با افزایش سن، بیماری آن ها بهبود می یابد و فقط حدود 10 درصد از کودکان مبتلا به آسم در بزرگسالی نیز آسم را به عنوان یک مشکل عمده، همراه دارند.
وی خاطر نشان می کند: در کودکان کم سن و سال 2 نوع آسم وجود دارد. در نوع اول کودکان با راه های هوایی نسبتا باریک به دنیا می آیند و وقتی این راه های هوایی، به دنبال التهاب پوشش درونی که در اثر عفونت های ویروسی رخ می دهد تنگ تر می شود، در اثر آن علائم آسم بروز می کند.
در صورتی که مادر در دوران حاملگی سیگار بکشد یا دائماً در معرض آن باشد، احتمال بیشتری دارد که نوزادش دچار راه های هوایی نسبتا باریک شود. هنگامی که نوزاد رشد می کند راه های هوایی او وسعت بیشتری می یابد و احتمال آن که عفونت های ویروسی بتواند راه های هوایی را تنگ کند و علائم آسم را بروز دهند، کم می شود. در نتیجه این دسته از کودکان به هنگام بروز عفونت های ویروسی مانند سرماخوردگی دچار علایم آسم می شوند و بیماری آن ها در طول مدت کودکی بهبود می یابد.وی ادامه می دهد: در نوع دوم کودک به آلرژی هایی مانند آسم، آلرژی بینی و اگزما مبتلاست. این کودکان به هنگام برخورد با موادی مانند گرده گیاهان و حیواناتی که به آن ها حساسیت دارند دچار علائم آسم می شوند و آن ها اغلب همان علایمی را از خود بروز می دهند که به دنبال عفونت های ویروسی تنفسی مشاهده می شود. احتمالا این کودکان استعداد به آلرژی را از والدین خود به ارث برده اند. احتمال بیشتری نیز وجود دارد که این کودکان طی رشد، آسم و آلرژی بینی را حفظ کنند و کمتر احتمال می رود که از آسم به طور کلی رهایی یابند.
پایش آسم کودک
این پزشک متخصص درباره پیشگیری از بیماری آن در کودکان، پایش آسم را یکی از عوامل مهم می داند و می گوید: پایش آسم به معنای مراقبت دقیق از کودک تأثیر بسیار زیادی در جلوگیری از رشد این بیماری دارد که پزشک این عملیات پایش را با دو روش از طریق معاینه و پرسش انجام می دهد. اولین روش پایش علایم بالینی کودک و دومین روش پایش وضعیت کارکرد ریه با پیک فلومتر است.
وی می افزاید: در صورتی که والدین نشانه ها و علایمی مانند بیدار شدن از خواب در اثر سرفه یا گرفتگی سینه، افزایش سرفه، خس خس یا اشکال در نفس کشیدن طی ورزش یا کاهش توان انجام فعالیت بدنی به علت سرفه یا خس خس به هنگام استراحت به طور مثال در هنگام انجام تکالیف یا تماشای تلویزیون را در کودک خود مشاهده کنند حتما باید برای پایش آسم به پزشک مراجعه کنند.
وی اظهار می کند: حمله آسم می تواند برای کودک مبتلا بسیار ترسناک باشد؛ زیرا احساس خفگی که در جریان حمله آسم اتفاق می افتد می تواند سبب وحشت کودک شود و این موضوع تنفس را مشکل تر می کند. عواملی مانند گرده گل یا گرد و غبار، فشارهای روانی و عاطفی و ورزش نیز می تواند سبب بروز حمله در این کودکان شود. هر چند حملات آسم ترسناک و نگران کننده است، اما با درمان و توصیه های پزشکی و تشخیص نوع آسم می توان این حملات را کنترل کرد.
وی توضیح می دهد: آسم خفیف متناوب پایین ترین درجه آسم است. در این درجه از آسم علایم بالینی به صورت حمله خفیف و به فاصله 2 روز پس از سرماخوردگی بروز می کند و بین حمله های خفیف علامتی وجود ندارند یا علایم ناچیز است. پزشکان این نوع آسم را در صورت لزوم با داروهای زود اثر مانند سالبوتامول درمان می کنند. بعضی از پزشکان مصرف داروهای زود اثر را در ابتدای سرماخوردگی توصیه می کنند تا از تنگ شدن ماهیچه های دیواره نایژه ها و بروز علائم بالینی آسم پیشگیری کنند.
وی در توضیح آسم شدید متناوب می گوید: در این الگو بیماران مبتلا، عموماً حمله های کمی دارند ولی حمله ها اغلب شدید است و نیاز به مراجعه اورژانس یا حتی بستری شدن در بیمارستان دارند. سرماخوردگی در این نوع آسم شایع ترین عامل برانگیزنده بیماری است. با وجود استفاده از داروهای زوداثر برای این نوع آسم، ممکن است پزشک داروهای پیشگیری کننده را در طول سال یا فقط در فصولی که بیشترین احتمال بروز حمله آسم وجود دارد توصیه کند.
دکتر رضایی درباره آسم مزمن نیز عنوان می کند: این کودکان اکثرا دچار علایم بالینی هستند. حمله های خفیف یا شدید آسم در آن ها تکرار می شود و در بین حمله ها نیز بدون علامت نیست. دستورالعمل های درمانی کنونی توصیه می کند که کودکان مبتلا به آسم مزمن روزانه و منظم از داروهای پیشگیری کننده استفاده کنند و یک داروی زوداثر را نیز برای مصرف در مواقع ضروری در دسترس داشته باشند.
منبع: روزنامه محلی سیستان و بلوچستان ضمیمه روزنامه خراسان